YGS - LGS COĞRAFYA HAZIRLIK

COĞRAFYA'NIN KONUSU BÖLÜMLERİ
DÜNYA'NIN ŞEKLİ BOYUTLARI
AY, GÜNEŞ SİSTEMİ 
COĞRAFİ KONUM
DÜNYANIN HAREKETLERİ GÜNLÜK ( EKSEN ) HAREKETİ
YILLIK ( YÖRÜNGE HAREKETİ )
COĞRAFYA DERS MATERYALLERİ

 

 

 

 

 

Site Meter

 

 

 

 

 

 

COĞRAFYANIN KONUSU VE BÖLÜMLERİ

 

[Sayfa Başlangıcı]

 

 

 

COĞRAFYA’NIN KONUSU VE BÖLÜMLERİ

 

Coğrafya: Yeryüzünü veya bir parçasını doğal ve beşeri özellikleriyle tanıtan, bu özellikleri belirleyen olayların oluş, dağılış ve sonuçlarını ortaya koyan, insanlarla olan karşılıklı ilişkilerini açıklayan bilimdir.

Coğrafya’nın dayandığı ilkeler arasında dağılış, ilgi, açıklama ilkeleriyle gözlem, betim, karşılaştırma, çözme yolları başta gelir.

 

COĞRAFYA’NIN BÖLÜMLERİ

 

               Coğrafya konuların işlenmesi bakımından birbirinden farklı ama birbirini bütünleyen iki ana bölümde toplanmıştır.

 

I. GENEL COĞRAFYA

              Yeryüzünün özelliğini belirleyen doğal ve beşeri olayları bütün dünya üzerinde ya da belli bir alanda ayrı ayrı inceler. Örneklersek: Dünya üzerinde sıcaklığın, yağışların dağılışı, nerelerde hangi iklim tiplerinin görüldüğü, yüzey şekillerinin oluşumu, dünya üzerinde nüfusun dağılışı, insanların çeşitli ekonomik faaliyetleri birer Genel Coğrafya konusudur. Genel Coğrafya inceleme konularının özelliğine göre şu bölümlere ayrılır.

 

a) Fiziki Coğrafya; Yeryüzündeki doğal olayları inceler.

 

- Matematik Coğrafya: Yer’in şeklini boyutlarını ve hareketlerini inceler.

- Klimatoloji: Atmosferi ve iklim elemanlarını inceler.

- Sular Coğrafyası (Hidroğrafya): Yerüstün-deki ve altındaki suları inceler.

- Jeoformoloji: Yerşekillerini ve oluşumlarını inceler.

- Biocoğrafya: İnsan hariç bütün canlıları inceler.

b) Beşeri Coğrafya: İnsanın yerleştiği yeryüzünde yeryüzü ile olan ilişkilerini, yeryüzünde yaptığı değişiklikleri ve bunlarla ilgili çeşitli olayları inceler. Nüfus Coğrafyası, Yerleşme Coğrafyası, Siyasi Coğrafya, Sağlık Coğrafyası vs. başlıca konularıdır.

 

c) Ekonomik Coğrafya: Ekonomik olayların yeryüzünde bir ülkede, bir bölgede dağılışını, bunlarla diğer coğrafi olayların karşılıklı ilişkisini inceler.

 

III.ÜLKELER COĞRAFYASI (YEREL COĞRAFYA):

 

Coğrafi olayların tümünü yeryüzünün belli bir bölümüyle sınırlı olarak ele alır ve inceler. Kıta coğrafyası, Bölge - Yöre coğrafyası gibi.

 

DÜNYAMIZ ve EVREN

 

Evren: İçinde milyarlarca gökcisminin bulundu-ğu sonsuzluk ve onun içindeki varlıklar bütünü-dür. Evren içerisindeki cisimlerin başlıcaları şunlardır.

Yıldız: Sahip oldukları enerji ile çevresine ısı ve ışık veren gök cisimleridir. Güneş bir yıldızdır.

Gezegen: Bağlı olduğu yıldız ve kendi ekseni etrafında dönen, ısı ve ışık saçmayıp bağlı olduğu yıldızdan aldıkları ışıkları yansıtan gök cisimleridir. Dünya, Merkür.

Uydu: Gezegenlerden küçük onların çevresinde dönen gökcisimleridir. Ay.

Nebula: Evrendeki kızgın gaz ve toz bulutlarıdır. Andromeda.

Meteor: Atmosfere girince ateş külçesi duru-muna dönüşen Evrendeki başıboş dolaşan kayaçlardır.

Galaksi: Birden fazla yıldız sisteminin oluştur-duğu büyük sistemlerdir. Güneş sisteminin yer aldığı Samanyolu Galaksisi.

Yıldız Sistemi: Bir yıldız ve onun çekim gücünün etkisi altındaki gezegenler ve diğer gökci-simlerinden oluşan sistemlerdir. Güneş sistemi.

Güneş Sistemi: Güneş’in çekim gücü etki-sindeki 9 gezegen, uyduları ve diğer gökcisim-lerinin oluşturduğu bir sistemdir. Güneş sisteminde yer alan gezegenlerin uzaklık ve büyüklük sıralanışı şöyledir.

 

 

 

 

 

 

[Sayfa Başlangıcı]

 

 

 

 

 

AY

 

[Sayfa Başlangıcı]

 

AY

                 Ay Dünya’nın uydusu ve ona en yakın gökcismidir. Hacmi Dünyanın 1/50’si kadardır.

Dünya'ya uzaklığı ortalama 384.000 km dir. (En yakın 356.000 km. En uzak 407.000 km) Dün-ya çevresindeki yörüngesi elips şeklindedir.

Ay’ın başlıca özellikleri, hareketleri ve Dünya’ya olan etkileri şunlardır:

 

1. Ay’ın atmosferi yoktur ve meteorolojik olaylar görülmez.

2. Ay’ın kendi ekseni etrafındaki dönüşü ile Dünya etrafındaki dönüşü aynı olduğundan Dünya’dan Ay’ın hep aynı yüzü görünür.

3. Ay'da gece ve gündüzler yaklaşık 15 gün sürer çünkü Ayın kendi ekseni etrafındaki dönüş süresi 28 gün 15 saattir. Bu süre Güneş günü olarak 29,5 gündür.

4. Ay’da atmosferin olmaması ve gece gündüz sürelerinin uzunluğu Ay yüzeyinde sıcaklık farkının fazla olmasına (+100°C ile -100°C arası) neden olur.

5. Ay iç ısısını kaybettiğinden Ay’da volkanik olaylar görülmez.

6. Ay Dünya ile Güneş arasında olunca güneşe dönük olan aydınlık yüzü Dünya' dan görülmez. Bu konuma Yeniay (() denir. Dünya Güneş ile Ay arasında ise Ay’ın Güneşe dönük aydınlık yüzü Dolunay olarak ()) görülür.

7. İlkdördün (*) Yeniay’dan sonra ay önce hilal şeklinde görülür. Son dördünde () ise Ay'ın aydınlık yüzünün yarısının ikinci kez dünyadan görülmesidir.

8. Dünya üzerindeki bir boylam tam Ay’ın karşısında iken ikinci kez Ay’ın karşısına gelinceye dek 24 saat 50 dakika geçer. Buna Ay günü denir.

9. Ay Dünya çevresinde dolanırken Ay’a yakın olan yüzeyde sular kabarır (Gel - Med), uzak olan yüzeyde ise alçalır (Git - Cezir) Sular kabardıktan 6 saat sonra alçalmaya başlar. Bu olay Ay gününün 24 saat 50 dakika olmasından dolayı aynı yerde ertesi gün 50 dakika gecikme ile yaşanır.

 

Örnek Soru: (1990/ÖYS)

Gelgit olayını inceleyen bir gözlemci, denizde görülen seviye değişmelerinin her gün bir önceki güne göre 50 dakikalık bir gecikmeyle ortaya çıktığını gözlüyor.

Gözlemci bu durumu ne ile açıklayabilir?

A) Ay’ın çekim gücünde değişmeler olmasıyla

B) Güneş’in çekim gücünün Ay’ınkine eklenmesiyle

C) Dünya’nın kendi ekseni etrafında dönmesiyle

D) Ay günü ile Güneş günü arasındaki zaman farkıyla

E) Ay’ın kendi ekseni etrafında dönmesiyle

Çözüm:

Yukarıdaki açıklamalarda belirtildiği gibi Ay günü ile Güneş Günü arasında 50 dakikalık bir fark vardır ve bu gel git olayının bir önceki güne göre 50 dakikalık gecikmeyle gözlenme-sine neden olur.

Yanıt: D

 

 

 

[Sayfa Başlangıcı]

 

 

 

 

DÜNYANIN ŞEKLİ VE BOYUTLARI

[Sayfa Başlangıcı]

 

DÜNYANIN ŞEKLİ VE BOYUTLARI

 

Dünyanın şekli tam bir küre olmayıp kutuplar-dan biraz basık, Ekvator bölgesinde ise daha şişkin küreye yakın bir şekildir. Dünyanın bu özel şekline GEOİD denir.

Dünya ile ilgili tespit edilmiş başlıca boyut bilgileri şunlardır:

 

Ekvator çevresi 40.076 km

Kutuplar çevresi 40.009 km

Ekvator yarı çapı 6.377 km

Kutup yarıçapı 6.356 km

Basıklık oranı 1/297

Yüzölçümü 510 milyon km2

Hacmi 1.083.320.000 km3

DÜNYANIN ŞEKLİNİN  SONUÇLARI

1. Ekvator’dan kutuplara gidildikçe yerçekimi artar.

2. Güneş ışınlarının düşme açısı kutuplara gidildikçe daralır.

3. Paralellerin boyları kutuplara gidildikçe küçülür.

4. Meridyenlerin arası kutuplara gidildikçe daralır.

5. Yeryüzünden yükseldikçe görülen alan genişler.

6. Dünyanın dönüş hızı Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe azalır. (Ekvator'da 1670 km/saat Kutuplarda O km/saat)

7. Kuzey kutbundan güneye gidildikçe Kutup Yıldızının görünüm açısı küçülür.

8. Doğuya gidildikçe Güneş daha erken batar.

9. Dünya’nın bir yarısında gece diğer yarısında gündüz yaşanır.

10. Ay tutulmasında Dünya’nın gölgesi Ay üzerine daire biçiminde düşer.

11. Ekvator'dan kutuplara doğru sıcaklık azalır.

12. Ekvator çemberi, meridyenlerden ve paralellerden daha uzun olur.

 

Örnek: (1993/ÖYS)

İki meridyen arasındaki uzaklığın Ekvator’dan kutuplara gidildikçe azalmasının nedeni, aşağıdakilerden hangisidir?

 

A) Dünya’nın şeklinin geoid olması

B) Meridyen boylarının eşit olması

C) Paraleller arasında kalan meridyen yay-larının eşit olması

D) Eksenin Ekvator düzlemini dik kesmesi

E) Ekvator düzlemi ile ekliptiğin çakışmaması

Yanıt: A

[Sayfa Başlangıcı]

 

 

COĞRAFİ KONUM

[Sayfa Başlangıcı]

 

 

YERKÜRE’ NİN KOORDİNATLARI

 

Paralel Daireleri:

Ekvatora paralel olarak 1°lik açı aralıklarıyla çizildiği varsayılan dairelerdir.

 

Özellikleri:

1. Birer derece aralıklarla geçerler.

2. 90 tanesi Güney, 90 tanesi Kuzey yarım-kürede olmak üzere toplam 180 tanedirler.

3. Kutuplara gidildikçe çevre uzunlukları azalır. (Kutup noktasında 0)

4. İki paralelin arası her yerde 111 km kabul edilir.

5. Aynı paralel üzerinde farklı tüm noktalar güneş ışınlarını aynı açıyla alırlar.

6. Aynı paralel üzerindeki tüm noktalarda gece gündüz süreleri aynıdır.

 

Meridyenler:

Bir kutuptan diğerine uzanan ve ekvatoru dik olarak kesen 1° lik aralıklarla çizilmiş çemberlere MERİDYEN DAİRELERİ denir.

 

 

Özellikleri:

 

1. Aralarındaki uzaklık sadece ekvator üzerinde 111 km’dir. Kutuplara gidildikçe bu uzaklık daralır. (Kutup noktasında 0)

2. Tam daire olarak 180 adet. Ancak yarım daire olarak düşünüldüğünde 180 Batı, 180 Doğu yarıkürede toplam 360 tanedir.

3. 180° nolu meridyeni çembere tamamlayan (Antipotu) meridyen 0° nolu GRENNWİCH Gözlemevi'nden geçen başlangıç meridyenidir.

4. Başlangıç meridyeninin doğusundakilere doğu, batısındakilere batı meridyenleri denir.

5. İki meridyen arasında 4 dakikalık yerel saat farkı vardır.

6. Meridyen yayları eşit uzunluktadır.

7. Aynı meridyen üzerindeki bütün noktalarda yerel saat aynıdır ve 21 Mart-23 Eylül günlerinde Güneş aynı anda doğar ve batar.

 

ENLEM VE BOYLAMLAR

  • Enlem ve boylamlar bir yerin coğrafi konumunun belirlenmesinde kullanılır.

  • Enlem: Yerkürede herhangi bir noktanın ekvatora olan uzaklığının açı cinsinden değeridir.

  • Boylam: Herhangi bir noktanın başlangıç meridyenine olan uzaklığının açı cinsinden değeridir.

 

Örnek: (1995/ÖYS)

Aşağıdakilerden hangisi farklı konumdaki iki yerin aynı boylamda olduğunun kesin kanıtıdır?

 

A) Yerel saatlerin aynı olması

B) Doğal bitki örtülerinin aynı olması

C) Başlangıç meridyenine olan uzaklıkların eşit olması

D) Aynı tarihlerde aynı mevsimlerin yaşanması

E) Gündüz uzunluklarının yıl boyunca aynı olması

 

Çözüm:

Aynı boylam üzerindeki bütün noktaların yerel saatleri aynıdır.

Cevap: A

 

 

COĞRAFİ KONUM

 

Bir ülkenin, yerin coğrafi konumu denilince;

- Yerküre üzerinde bulunduğu nokta yer.

- Hangi kıtada bulunduğu ve diğer kıtalarla ilişkili durumu

- Deniz ve okyanuslarla ilişkisi

- Yükselti durumu

- Ticaret yollarına göre durumu

- Ekonomik ve kültürel özellikler bakımından farklılık gösteren yerlere göre durumu anlaşılır.

Kısaca, bir yerin enlem ve boylamlara göre yerküre üzerindeki yeri ve çevresiyle her türlü ilişkisini sağlayan coğrafi koşulların tümüne birden "Coğrafi konum" denir.

Coğrafi konum iki başlıkta incelenir.

 

1. MATEMATİK KONUM

Dünya üzerindeki bir yerin enlem ve boylamlara göre yerinin saptanmasıdır.

Örneğin: Türkiye'nin matematik konumu 36° -42° kuzey paralelleri 26°-45° doğu meridyenleri arasındadır.

Bir yerin matematik konumu sayesinde o yer hakkında pek çok bilgiler elde edebiliriz.

Bir yerin enlemini bilirsek

- Güneş ışınlarının geliş açısı

- Güneş'in ufukta ulaşabileceği yüksekliği

- Gece-gündüz süreleri

- Bulunduğu iklim kuşağını

- Mevsimleri

- Akarsu rejimleri

- Kalıcı kar sınırı gibi başlıca coğrafi özelliklerini de bilmek mümkündür.

Örnek: (1983/ÖSS)

Türkiye'de ocak ve şubat aylarında görülen hava olayları Arjantin'de temmuz ve ağustos aylarında görülebilmektedir.

Bu durum Arjantin'in hangi özelliği ile ilgilidir?

A) Güney Yarımkürede yer alması

B) Sürekli yüksek basınç merkezlerinin etki-sinde kalmasıyla

C) Güneydoğu alizelerine açık olmasıyla

D) Kuzey-güney doğrultusunda uzanmasıyla

E) Batı rüzgarlarına kapalı olmasıyla

 

Çözüm:

Kuzey Yarımkürede yaz mevsimi yaşanırken Güney Yarımkürede kış mevsimi yaşanır. Bu Arjantin'in Güney Yarımkürede ya da kısaca Coğrafi konumun sorunudur.

Yanıt: A

 

Bir yerin Boylamını bilirsek:

- Yerel saatini

- Hangi saat diliminde yer aldığını

- Aynı enlem üzerindeki noktalarda Güneşin doğuş ve batış saatlerini de bilmek mümkün olur.

2. ÖZEL KONUM

Dünya üzerindeki bir yerin kıtalar denizlere, dağ sıralarına boğazlara geçitlere, anayollara komşu ülkelere, siyasi bloklara göre olan konumu ve yükseklik değerleri özel konu-mudur.

Örneğin: Türkiye Asya, Avrupa Afrika kıtalarını birbirine bağlayan önemli bir kavşak noktasında kurulmuştur, ve bu bakımdan büyük bir Jeopolitik öneme sahiptir. Ayrıca yüzey şekillerindeki çeşitlilik iklim çeşitliliğine o da tarımsal etkinliklerin çeşitliliğine neden olur. Tüm bunlar Türkiye'nin özel konumunun sonuçlarıdır.

 

Örnek: (1995/ÖYS)

Türkiye'nin aşağıdaki coğrafi özelliklerin-den hangisi özel konumu ile ilgili değildir?

 

A) Üç tarafının denizlerle çevrili olması

B) Doğusu ile batısı arasında yerel saat farkının 76 dakika olması

C) Kıyı kesiminin, iç kesimlere göre daha fazla yağış alması

D) Asya ve Avrupa kıtalarında yer alması

E) Farklı ekonomik düzeydeki ülkeler arasın-da yer alması

 

Çözüm:

Yerel saat farkları ve hesaplanmaları boylam ile tespit edilir. Bu da matematik konumun bir sonucudur.

Yanıt: B

Örnek: (1995/ÖSS)

Bir ülkenin coğrafi konumu, büyüklüğü, şekli arazi yapısı, iklimi ve doğal kaynaklarının milletlerarası politikada oynadığı rol aşağıdaki bilim dallarından hangisinin oluşmasına ne-den olmuştur?

 

A) Tarih

B) Jeopilitik

C) Coğrafya

D) Sosyoloji

E) Arkeoloji

 

Örnek: (1984/ÖSS)

 

Haritada belirtilen şehirlerin hangisinde gece-gündüz uzunluğu, yıl boyunca en az değişir ?

 

A) Washington

B) Moskova

C) Kolombo

D) Mekke

E) Kap

 

Örnek: (1990/ÖSS)

Havanın bulutsuz olduğu bir günde, düz bir araziye dikilen çubuğun gölgesi üzerinde ya-pılan gözlemlerden, o yerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisini belirlemede yararlanılamaz ?

 

A) Boylam derecesini

B) Enlem derecesini

C) Yerel saatini

D) Yükseltisini

E) Bulunduğu yarımküreyi

[Sayfa Başlangıcı]

 

Dünyanın Hareketleri

[Sayfa Başlangıcı]

 

I. DÜNYANIN GÜNLÜK ( EKSEN ) HAREKETİ

Dünya batı-doğu doğrultusunda kendi ekseni etrafında hızla dönerek 24 saatte günlük hareketini tamamlar. Bu harekete eksen hareketi de denir.

Dünyanın küresel şekli dönüş hızında farklılaşmalara neden olur. Ekvatorda hız 1670 km/saat olur iken kutuplara gidildikçe hız azalır. Kutup noktalarında sıfır olur. Bunun sonucunda;

- Güneşin doğma ve batma anı ekvatordan kutuplara uzar.

- Aynı boylam üzerindeki tüm noktalarda yerel saat aynı olur.

Örnek Soru:(1995 / ÖSS)

Yerin ekseni etrafında dönüşü sırasında, yandaki şekil üzerinde belirtilen yerlerin hangisinde hız en fazladır ?

A) 1  B) 2  C) 3  D) 4  E) 5  

Çözüm:

Dönüş hızı yeryüzünde ekvatorda daha fazladır. 2 numaralı yer ekvatora en yakın olduğu için hızda en fazladır.

Yanıt: B

 

GÜNLÜK HAREKETİN SONUÇLARI

1. Gece ve gündüzler oluşur.

2. Yerel saat farkları ortaya çıkar.

3. Doğu ve batı yönleri ortaya çıkar.

4. Dünya üzerinde herhangi bir yer, güneş ışınlarını gün içinde farklı açılarla alır.

5. Günlük sıcaklık ve basınç farklarının oluşması.

Bunun sonucunda da:

- Mekanik çözülme artar.

- Meltem rüzgarları oluşur.

6. Sürekli rüzgarların yönlerinde sapmalar olur.

7. 30° ve 60° enlemlerinde dinamik basınç kuşakları oluşur.

8. Okyanus akıntılarında sapma ve halkalar oluşur.

9. Aynı enlem üzerinde, Güneş farklı zamanlarda doğup batar.

 

SAATLER

Dünya'nın günlük hareketi sonucunda kutup noktaları dışında aynı enlem üzerindeki bir noktada Güneş batıdaki bir noktaya göre daha önce doğar ve batar. Bunun sonucunda yerel saatler oluşur.

 

YEREL SAAT

Zaman, Güneş'in gökyüzünde izlenen hareketine göre düzenlenir. Bir boylam 24 saatte bir Güneş'in tam karşısında olmaktadır.

Dünya ekseni etrafında dönerken 360 meridyen 1 gün 24 saat yada 1440 dakika içerisinde Güneşin önünden geçer. Güneş sabittir ama insan gözü Güneşi dönüyormuş gibi algılar.

 

Yukarıdaki işlemle ispatlandığı gibi bir meridyen güneşin önünden geçtikten 4 dakika sonra onu takip eden meridyen güneşin önünden geçer. İki meridyen arasında 4 dakika yerel saat farkı vardır. Güneş doğudan doğduğu için doğuda kalan meridyenlerde yerel saat daha ileridir.

Örneğin: 26° - 45° doğu meridyenleri arasında bulunan Türkiye'de 45 - 26 =19 meridyen

19 x 4 = 76 dakika yerel saat farkı vardır.

Örnek Soru:(1993 / ÖSS)

P noktasında ye-rel saat 17:00 iken M ve L nok-talarında yerel saat nedir?

       M       L

A) 16:40 17:00

B) 16:10 16:40

C) 17:20 16:40

D) 17:00 16:40

E) 17:00 17:00

 

Çözüm:

P ve M noktaları aynı boylamda olduğu için yerel saatleri aynı olur. L noktası 5 meridyen batıda yani yerel saat geridir.

5 x 4 =20 17:00 - 20= 16:40

Yanıt: D

 

YEREL SAATLERİN HESAPLANMASI

Yerel saat hesapları çözülürken genelde şu 4 aşama uygulanır:

1. Şekil çizimi

2. Boylamlar verilmişse boylam farklarını bulup saate çevirme ya da zaman farkı verilmişse farkı boylama çevirerek boylamı bulma.

3. Şekil üzerinde sonuç olarak ileri (doğusunda) ya da geri (batısında) noktayı tespit etme.

4. İleri ise toplama geri ise çıkarma işlemi ile sonucu bulma.

 

Örnek 1:

28° doğu boylamındaki A kentinde saat 10:00 iken 44° doğu boylamındaki B kentinde saat kaçtır ?

Çözüm:

Öncelikle şekil üzerinde verilen yerleri gösterelim.

1.

2. 44-28 = 16 boylam farkı 16 x 4 dk zaman farkı yani 1 saat 4 dk. saat farkı vardır.

3. Sorulan noktasaati verilen noktanın doğusundadır öyle ise zaman ileri olacak.

4. 10:00 + 1:04 = 11:04

Yanıt: 11:04

 

Örnek 2:

13° Batı meridyeninden yerel saati 2 saat geri olan A kentinin boylamı nedir ?

Çözüm:

1.

2. 2 saat = 120 dk.

3. 13° Batı boylamının batısındaki boylamlar daha büyük dereceler taşır.

4. 13° + 30° = 43°

Yanıt: 43° Batı Boylamı.

 

Örnek 3:

30° boylamındaki A kentinde saat 12'yi gösterirken 10° Batı boylamındaki B kentinde yerel saat kaçtır?

Çözüm:

1.

 

2. 0° - 10° sırasında 10 boylam 0° - 30° arasında 30 boylam A-B arasında 10+30=40 boylam farkı:

 

2 saat 40 dakika zaman farkı.

3. Sorulan nokta A noktasının batısında yani zaman geridir.

4.

 

Yanıt: 9:20

 

Örnek Soru: (1997/ÖYS)

Ekvator'dan 1665 km kuzeyde olan Y noktasının yerel saati, başlangıç meridyenindeki bir yerin yerel saatinden 72 dakika ileridedir.

Buna göre, Y noktasının koordinatları aşa-ğıdakilerden hangisidir?

 

A) 10° Kuzey 72° Doğu

B) 15° Kuzey 18° Doğu

C) 15° Kuzey 36° Doğu

D) 15° Kuzey 18° Batı

E) 15° Kuzey 72° Batı

Çözüm:

 

Yanıt: B

 

ULUSAL SAAT SİSTEMİ

Ulaşım olanaklarının modernleşmesi ve hızları-nın artması, ülkeler arasındaki ilişkilerin geliş-mesi uluslararası saati gerekli kılmıştır. Buna göre

Dünya çevresi (360°) 15'er derecelik (birer saatlik) aralıklarla 24 saat dilimine ayrılmıştır.(15°x4= 60 dk.) Her ülke veya bölge hangi dilim üzerinde bulunuyorsa o dilimin merkezinden geçen meridyenin yerel saatine göre saatini ayarlar.

 

Yukarıdaki şekilde de görüldüğü gibi Türkiye hem 2. hem de 3. saat dilimlerinde yer almaktadırlar. Ancak ülkemizin büyük bir bölümü 2. saat diliminde bulunduğundan İzmit'ten geçen 30° doğu boylamının yerel saati ortak saat olarak kullanılır. 21 Mart'tan sonra saatler bir saat ileri alınır ve 45° doğu boylamının yerel saati ortak saat olarak kullanılır. 23 Eylül'den sonra saatler geri alınır ve 30° doğu boylamının yerel saati ortak saat olarak kullanılır.

 

TARİH DEĞİŞTİRME ÇİZGİSİ

Doğu yarı küre ile Batı yarı küreyi birbirinden ayı-ran 180 meridyene paralel uzanan çizgidir. Ancak Büyük Okyanustan geçen çizgi ada ve takım adaları bölmeyecek biçimde sapmalar gösterir.

 

[Sayfa Başlangıcı]

 

 

 

 

 

 

 DÜNYANIN YILLIK ( YÖRÜNGE ) HAREKETİ

[Sayfa Başlangıcı]

 

 

II. YILLIK HAREKETİ

Dünyanın yörüngesi elips şeklindedir ve gün çevresindeki bu yörüngede 365 gün 6 saatte turunu tamamlar.

 

            Güneş bu elipsin büyük çapı üzerinde ve odaklardan birinde yer alır. Bu yüzden Dünya Güneşe bazen yaklaşır (Günberi:3 Ocak) bazen de uzaklaşır (Günöte: 4 Temmuz). 

           Bu uzaklaşma ve yaklaşma mevsimlerin oluşumunu etkileyecek kadar önemli değildir. Sadece kuzey ve güney yarıküreler arasındaki mevsim sürelerinin farklı olmasına neden olur. Mevsimler Güneş ışınlarının düşme açısıyla ilgilidir. Bu açının değişmesinin nedeni ise Dünyanın Ekseni ile yörünge düzlemi (Ekliptik) arasındaki açıdır. (66°33'). Ekvator düzlemi ile Ekvator yörünge düzlemi arasındaki açı da buna bağlı olarak oluşur. (23°27')

 

Eksen Eğikliğinin Sonuçları:

1. Mevsimler oluşur.

2. Güneş ışınlarının düşme açısı zaman içerisinde değişir.

3. Gece - gündüz süreleri değişir.

4. Güneş ışınlarının dik geldiği kesimlerin yıl içinde değişmesi ve Dönencelerin oluşması.

 

5. Kutup dairelerinin enlem dereceleri oluşur.

6. Aynı boylam üzerindeki noktalarda Güneş'in doğuş ve batış saatleri değişir.

7. Kutup noktaları ile daireleri arasında sürekli gece ve gündüzler yaşanır.

8. Kuzey ve Güney Yarım kürelerde farklı mevsimler yaşanır.

9. Muson rüzgarları oluşur.

10. Ekvatordan kutuplara gidildikçe gece-gündüz süreleri arasındaki farkın artması.

 

Örnek Soru:

Ekvator düzlemi ile yörünge düzlemi arasındaki 23o 27 lik açı 33o olsaydı. Dünya ile ilgili birtakım olgular bugünkünden farklı olurdu.

Aşağıdakilerden hangisi böyle bir açı değişiminin sonucu olabilir?

A) Tropik kuşağın genişlemesi

B) Kutup kuşağının ortadan kalkması

C) Ekvator çevresinde yıllık ortalama sıcaklıklarının yükselmesi

D) Yer'in Güneş'ten aldığı enerjinin artması

E) Yer'den uzaya yansımaların artması

Çözüm: Dönenceler 33o paralelinden geçeceği için tropik kuşak genişler.

Yanıt: A

Uyarı: Eksen eğikliği daha küçük olsaydı Örneğin; 50° olsaydı kutup daireleri,50° dönenceler 40° geçerdi. Kutup ve Tropikal kuşak genişlerdi daha büyük olsaydı Örneğin; 80° olsaydı kutup daireleri 80° dönenceler 10° geçerdi; Kutup ve Tropikal kuşaklar daralırdı.

21 HAZİRAN (YAZ GÜNDÖNÜMÜ)

Bu tarihte aşağıdaki şekilde de gösterildiği gibi Güneş ışınları Kuzey Yarım Kürede Yengeç Dönencesine dik (90°) açı ile gelirse Aydınlanma çemberi kutup dairelerine teğet geçer.

 

21 Haziranda Kuzey Yarımkürede yaşanan olaylar aşağıda verilmiştir. Güney yarım kürede bu sıralama olayların tam tersi yaşanır.

 

Kuzey Yarım Kürede;

1. Yaz mevsimi başlar.

2. Kuzey Kutup Dairesi ile Kuzey Kutbu arasında gündüzler 24 saatten fazladır.

3. En uzun gündüz ve kısa gece yaşanır.

4. Türkiye'de saat 12oo 'de cisimlerin yıl içerisindeki en kısa gölgesi oluşur.

5. Yengeç dönencesinde saat 12 oo 'de

6. Bu tarihten sonra gündüzler kısalır; geceler uzamaya başlar.

 

21 ARALIK (KIŞ GÜNDÖNÜMÜ)

Bu tarihten aşağıdaki şekilde de gösterildiği gibi Güneş ışınları Güney Yarımkürede Oğlak Dönencesine dik gelir ve aydınlanma çemberi kutup dairelerine teğet geçer.

 

21 Aralık Kuzey yarım kürede yaşanan olaylar aşağıda verilmiştir. Güney Yarımkürede bu sırada bu dolayların tam tersi yaşanır.

Kuzey Yarımkürede;

1. Kış mevsimi başlar.

2. En uzun gece, en kısa gündüz yaşanır.

3. Türkiye'de saat 12oo'de cisimlerin yıl içerisindeki en uzun gölgesi oluşur.

4. Kuzey Kutup dairesi ile Kuzey kutbu arasındaki enlemlerde gece süresi 24 saatten fazladır.

5. Yengeç dönencesinde saat 12oo de cisimlerin yıl içindeki en uzun gölgesi oluşur.

6. Bu tarihten sonra geceler kısalmaya gündüzler uzamaya başlar.

 

21 MART - 23 EYLÜL

(Ekinoks -Gece, gündüz eşitliği) Bu tarihlerden güneş ışınları. Ekvator'a dik gelir ve Aydınlan-ma Çemberi kutup noktalarından geçer.

Kuzey Yarımkürede 21 Mart ilkbahar, 23 Eylül sonbaharın başlangıcıdır. Güney Yarımkürede ise, 21 Martta sonbahar 23 Eylülde ilkbahar başlar ve şu olaylar yaşanır.

1. Güneş tam doğudan doğup tam batıdan batar.

2. Aynı boylam üzerindeki noktalarda güneş sadece ekinoks günlerinde aynı anda doğar ve batar (12 saat ara ile)

3. Her iki kutup noktasında da Güneş görülür.

4. Gel-git genliği en fazladır.

5. Ekvator'da cisimlerin gölge boyu sıfır olur.

6. Türkiye'de saat 12oo 'de oluş gölge boyu cismin boyuna en yakındır.

 

[Sayfa Başlangıcı]

 

[ Ana Sayfa ]

KONU TESTİ

Çok yakında Diğer konular ve ÖSYS de çıkmış sorularda yayınlanacak ....

İzinsiz her türlü yayımı yasaktır.www.yeryuzu.com

[Sayfa Başlangıcı] 

 

Mesut Süzer

Copyright 2000 ©